Droogte en bodem
Een onverharde bodem werkt als een spons: wanneer het regent wordt het water door de bodem opgenomen waarna het door planten terug kan worden ‘opgedronken’. Via infiltratie sijpelt het vallende regenwater ook door naar de (diepere) grondwatertafels aan waar bijvoorbeeld drinkwater uit wordt gewonnen.
Maar door afdekking van de bodem (bv door verharding zoals klinkers, beton, asfalt, gebouwen,… kan de bodem het hemelwater niet meer opnemen maar stroomt af het naar de riolering, (lagergelegen) straten,… waardoor steeds heviger wordende neerslag kan leiden tot wateroverlast. Verharding van de bodem kan ook optreden wanneer zware machines de bodem verdichten (bijvoorbeeld tijdens het bewerken van landbouwgrond of tijdens een bouwproces). Een grote hoeveelheid neerslag die in één keer neervalt op een kurkdroge bodem, trekt niet in de bodem maar gaat verloren via afstroom met mogelijke wateroverlast.
Maar ook het tegenovergestelde kan waar zijn: door de snellere afstroom krijgt het water niet de kans om de grondwatervoorraden aan te vullen met verdroging van de bodem tot gevolg. Geen goede zaak: lage waterpeilen/droogvallen van waterlopen, dalende grondwatervoorraden, dalende gewasopbrengsten voor landbouwers (tot afsterven van planten,...) Daarnaast kan droogte ook schade veroorzaken aan infrastructuur en gebouwen, zoals bodemverzakkingen en scheuren in gebouwen. En natuurlijk verhoogt bij droogte ook het risico op brandgevaar in de natuur, in bermen en op akkers.
Droogte en hitte gaan vaak ’s zomers vaak hand in hand… in de steden is er veel verharding: deze materialen nemen overdag warmte op en geven deze 's nachts weer vrij waardoor afkoeling (van steden) wordt bemoeilijkt. Dat noemen we het hitte-eiland effect in steden. We spreken dan van hittestress veroorzaakt verstoring van nachtrust, gezondheidsklachten en een daling in arbeidsproductiviteit. Kwetsbare bevolkingsgroepen zoals zieken, ouderen, baby's en kleuters kunnen sneller gezondheidsproblemen ondervinden ten gevolge van hitte. De meest voorkomende gevolgen van hitte zijn huiduitslag, uitdrogingsverschijnselen, spierkrampen, uitputting
Hier bij ons, (in het oosten van het land) is er meer hittestress door de droge zandgrond en de afwezigheid van een verkoelende zeebries. Op onze droge zandgronden vindt er ook minder verdamping plaats, invallende zonnestralen worden vooral omgezet in warmere omgevingslucht.
Groene elementen zoals bossen, parken, bomen, hagen en gevelgroen hebben een grote impact op de temperatuur. De aanwezigheid van groen in de stad doet de omgevingstemperatuur met enkele graden dalen. Bomen en planten zorgen ook voor bijkomende verkoeling 's nachts waardoor het hitte-eilandeffect vermindert. Het verkoelend effect is echter het sterkst door groen dat verdamping en schaduw biedt. In de schaduw kan de gevoelstemperatuur tot 19 graden (!) lager liggen dan op een zonnige plek zonder schaduw.
In het onlangs vernieuwde centrum van Bree werden er heel wat bomen voorzien om het hitte-eiland effect tegen te gaan. In de eerste jaren na aanplant is de grootte van de stam en kroon nog vrij beperkt maar deze jonge bomen hebben de beste groeikansen gekregen om zich de volgende jaren en generaties te kunnen ontwikkelen tot echte klimaatbomen. En dat is ook nodig want bomen leveren belangrijke (ecosysteem)diensten zoals de opslag van CO2, luchtzuivering, verkoelen van de omgeving,.. Je staat er vaak niet bij stil maar de bodem in stadscentra bestaat vaak uit een kluwen van leidingen zoals riolering, gas, elektriciteit, telecom/internet,...) waar mogelijk proberen we voor de wortels van onze bomen een extra goede ondergrond te bieden door boombunkers te plaatsen, specifieke substraten te gebruiken, groeiplaatsverbetering toe te passen,....